انواع و اولویت بندی منابع آب

انواع و اولویت بندی منابع آب

انواع و اولویت بندی منابع آب خام به سه دسته کلی تقسیم می‌شود که شامل موارد زیر است:

منابع اتمسفری Atmospheric Water Resources

منابع سطحی Surface Water Resources

منابع زیر زمینی Ground Water Resources

هر دستگاه تأمین آب شرب برای اجتماعات مختلف معمولاً سه هدف اصلی را مد نظر دارد که شامل موارد زیر است:

1. تأمین آب گوارا و سالم برای مصرف­ کنندگان (کیفیت مطلوب)،
2. فراهم نمودن آب با کمیت مناسب و به مقدار کافی
3. تأمین آب با سهولت دسترسی به آب.

بر اساس اهداف فوق باید ضمن فراهم نمودن آب کافی و سالم و در دسترس، نسبت به انطباق ویژگی‌­های فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیکی و رادیولوژیکی با استانداردهای ملی از طریق انتخاب صحیح منابع آب و تصفیه مناسب آن اقدام گردد.

به طور کلی، کیفیت آب خام باید در حد استاندارد آب متناسب با نوع مصرف باشد. عواملی همچون کمیت، کیفیت، قابلیت اعتماد، سالم بودن منبع، حقوق آبی و اثرات زیست محیطی همراه با هزینه­‌های سرمایه­‌گذاری و بهره‌برداری طرح در تصمیم­گیری دخیل هستند.

اولویت‌های تصفیه آب

دستگاه‌های تأمین آب منابعی را ترجیح می­دهند که کمترین نیاز به تصفیه را داشته و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشند. بر همین اساس منبعی که آب آن به طریق ثقلی قابل انتقال باشد و نیاز به هیچ­گونه تصفیه­‌ای نداشته باشد در اولویت اول قرار دارد. غالباً با انجام فرآیند ضدعفونی (کلرزنی) دارای کیفیت مطلوب برای شرب می­‌شوند. آب برخی از چشمه­‌ها و قنات­ها در این گروه قرار دارند.

منبع آبی که برای رسیدن به مصرف­کننده نیاز به پمپاژ دارد و به هیچ‌گونه تصفیه­‌ای به جز کلرزنی نیاز ندارد در اولویت دوم قرار دارد. آب برخی از چاه­‌ها در این گروه قرار می‌‌گیرند.

اولویت سوم منبع آبی است که به طریقۀ ثقلی قابل انتقال به اجتماع باشد. این گروه نیاز به تصفیه ساده دارد. روش‌­هایی مانند ته­ نشینی ساده، صاف­سازی، و کلرزنی.

منبع آبی که نیازمند پمپاژ و تصفیه ساده ­باشد در اولویت چهارم قرار دارد.

منبع آبی که به طور ثقلی قابل انتقال و به تصفیه پیشرفته نیاز دارد در اولویت پنجم قرار دارد.

در نهایت منبع آبی که علاوه بر پمپاژ، نیازمند تصفیه پیشرفته و واحدهای متعدد باشد در اولویت ششم قرار دارد.

منابع اتمسفری Atmospheric water resources

یکی از اساسی‌ترین و در‌ دسترس‌ترین روش‌های ذخیره‌ی آب اتمسفری، استفاده از میکرو‌شبکه‌ها است. این میکرو‌شبکه‌ها، آب‌هایی را که در مجموعه‌ای از مخازن تخلیه شده‌اند جمع‌آوری می‌کنند. این آب شیرین می‌تواند ذخیره شود و یا جهت تأمین آب مورد نیاز خانه‌ها و مزارع به مصرف برسد.

منابع آب‌های سطحی

آب‌های سطحی شامل آب باران ، پساب ، رودخانه دائمی و مانند آنها است. آب‌های سطحی (رودخانه‌ها، دریاها، اقیانوس‌ها) دارای ویژگی‌های خاصی هستند.

خصوصیات آب‌های زیرزمینی

الف) زلال نیستند.

ب) PH آن حدود ۸-۷  است.

ج) مواد آلی موجود در آن در نقاط مختلف متفاوت است و ممکن نفت، روغن و فلزات سنگین باشد.

د) معمولا آلوده به میکروارگانیزم‌هاست.

ه) مقدار آمونیاک، فنل و نیترات آن ممکن است زیاد باشد.

ح)حاوی شوینده‌ها ،مواد آلی و فلزات سنگین هستند.

آب خالص در طبیعت به دلیل ویژگی حلالیت بالای آن، وجود ندارد و دارای ناخالصی‌های گوناگون است.

فعالیت انسان‌ها می‌تواند منجر به افزایش میزان ترکیبات موجود در آب سطحی شوند.

منابع آب‌های زیرزمینی

آب‌های زیرزمینی به آب‌هایی گفته می‌شود که در لایه‌های آب‌دار و اشباع زیر زمین تجمع پیدا کرده‌ است. آب­های زیرزمینی در همیشه یکی از مهم‌ترین منابع آبی و منابع اصلی تأمین آب برای مصارف شهری و صنایع و مصارف کشاورزی می‌باشند. گرچه حدود %۷۰ سطح زمین از آب پوشیده شده است اما تنها درصد کمی از آب­های موجود برای تأمین آب اجتماعات قابل استفاده می­باشند.

برای مشخص شدن اهمیت آب­های زیرزمینی کافی است تا کل منابع آب شیرین کره زمین که زندگی تمامی موجودات به آن­ها وابسته می­‌باشد، مورد ارزیابی قرار گیرد. از مجموع کل منابع آب موجود در دنیا فقط %۳ آن آب شیرین است که %۷۵ این آب در یخچال‏های طبیعی وجود دارد و برای استفاده در دسترس نیستند، بنابراین کل ذخیره آب شیرین قابل دسترس در دنیا حدود ۰/۵ درصد است. . آب­های زیرزمینی ۷/۹۸ درصد از کل آب­های شیرین قابل دسترس جهان را به خود اختصاص می­دهند. این موضوع علاوه بر اینکه بر محدود بودن منابع آب قابل دسترس کره­ی زمین تأکید دارد، اهمیت آب­های زیرزمینی را در تأمین آب شیرین مشخص می­کند.

آب زیرزمینی، یک ذخیره مهم آب برای کاربردهای مختلف به شمار می­رود.

متأسفانه برای دهه ­ها و شاید قرن­ها به دلیل دفع نامناسب زایدات جامد و مایع در محیط زیست بخشی از آب­های زیرزمینی آلوده شده­ اند. با توجه به اینکه منابع آب زیرزمینی در اعماق قرار گرفته­ اند، خطر آلودگی آب‌های زیرزمینی نسبت به آب­های سطحی کمتر است.

در صورت آلودگی آب‌های زیرزمینی تصفیه آن‏ها پرهزینه خواهد بود.

خصوصیات آب‌های زیرزمینی

الف) مواد معلق در آن کم است.

ب) ممکن است دارای ذرات شن سطحی باشند.

ج) معمولا” مواد آلی کمی دارد.

د) ممکن است حاوی آهن و منگنز محلول باشد که وقتی در معرض اتمسفر قرار گیرد در اثر اکسیداسیون توسط هوا، ذرات زرد یا قهوه ای در آن ظاهر شود.

ه) دی اکسید کربن ممکن است در آن زیاد باشد و PH آن معمولا در حدود ۷/۹-۶/۹ می باشد.

و) آب چاههای خیلی عمیق معمولا عاری از میکروبها و دیگر میکروارگانیزمها می باشد ولی آب چاه های کم عمق معمولا آلوده به میکروارگانیزم هاست.

ز) به خاطر انحلال جزئی مواد معدنی معمولا دارای املاح زیاد می باشند (حدود ppm ۵۰۰) که بیشترین جزء ان بی کربنات کلسیم است.

ح) معمولا دارای سختی موقت می یاشند.

ط ) معمولاً زلالند.